ذکرالله یعنی یاد کرد خداوند، به این است که ما خداوند را در همه حال به یاد داشته باشیم. این بدان معناست که همه جا خداوند را ناظر و حاضر بدانیم و هدف اصلی هر کاری را خداوند قرار دهیم و اول و آخر کارهایمان را خدا قرار دهیم و بخواهیم به او برسیم. ذکرالله هر چیزی است که انسان را به یاد خداوند می اندازد. ازمهمترین ذکرالله که در آیات قرآنی بیان شده یکی همین قرآن است. غیر از قرآن، نماز و اعمال دیگر عبادی را نیز ذکرالله گفته اند. برخی از انسان ها همچون پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) را که انسان را به یاد خدا می اندازند، ذکرالله گفته اند. اصولا در یک کلمه برای اهل ذکر، همه هستی ذکر است؛ چرا که نگاه به آیات آفاق و انفس و هر چه در آسمان و زمین است آنها را به یاد خداوند می اندازد. از همین رو از همه هستی به آیات خداوند یاد می شود چرا که نشانه ای از خداوند است و به هر جا رو می کنیم خدا را به یاد می آوریم.
ذکر خاص
گاهی ما ذکرخاصی را به تبعیت از آموزه های قرآنی یا روایی به کار می گیریم که شامل دعا و مناجات نیز هست و در میان آن، خواسته های مادی و معنوی را بیان می کنیم. انسان در شرایطی خاص، ذکر خاصی را بر زبان می آورد. مثلا ذکر یونسی که در هنگام گرفتاری حضرت یونس در شکم نهنگ بر زبان ایشان جاری شده، یکی از اذکار الهی است که براساس آیات قرآنی تاثیر خوبی برای رهایی از گرفتاری ها و ظلمات دنیوی دارد که علت آن رفتار و کردار و نیات خودمان بوده. خداوند بیان می کند که این ذکر موجب رهایی حضرت یونس(ع) شده و مومنان اگر این ذکر را بیان کنند آنان را نیز از ظلمات گرفتاری ها نجات می دهیم: و ذا النون اذ ذهب مغاضبا فظن ان لن نقدر علیه فنادی فی الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین فاستجبنا له و نجیناه من الغم و کذلک ننجی المومنین؛ ، آنگاه که خشمناک برفت و پنداشت که هرگز بر او تنگ نمی گیریم و در تاریکی ندا داد: هیچ خدایی جز تو نیست، تو منزه هستی و من از ستمکاران هستم، پس ما او را از غم و اندوه نجات دادیم و همچنین مومنان را نجات می دهیم.(انبیاء،87 و 88)
از دیگر اذکار معروف دعایی ذکر حضرت موسی(ع) در گرفتاری عظیمی که ایشان پس از قتل قبطی و فرار از مصر به سراغش آمد اشاره کرد. او سرگردان در مدین و بی غذا و منزل و همسر بود. پس این ذکر بر زبان ایشان جاری شد که رب انی لما انزلت الی من خیر فقیر؛ پروردگارا من فقیر خیر توام. (قصص 24) در آیات و روایات اذکار خاصی برای حالات خاص و گرفتارها یا حاجات مادی و معنوی بیان شده است که تاثیرات خود را خواهند گذاشت.